TSUNAMIA

Lurrikara, lurzoruaren astinaldi edo mugimendu bortitzei deritzo, normalean jatorri tektoniko edo bolkanikoa dutenak. Itsasikara itsasoan gertatzen den seismoari deritzo. Lurrikaren, bere jatorrien eta uhin sismikoak lurrean zehar nola zabaltzen dire aztertzen duen zientziari sismologia deitzen zaio.

Lurrikara gehienak plaka tektonikoen talken bitartez gertatzen dira, eta horregatik gertatzen da mugimendu sismiko hori.

Lurrikara gertatzen den lurrazpiko puntuari hipozentro deitzen zaio, eta bere bertikalean dagoen lurrazaleko puntuari epizentro.

Unai Yesa

Kaskabarra

Txingorra (baita kaskabarra, harria, harriabarra, babazua eta inetasia) izotz presipitazioa datzan fenomeno atmosferikoa da. Txingorra ur izoztuta da, ura izoztea ekaitzak zortzen dute eta ez du zerikuzirik tenperaturarekin, berdin da negua edo uda izatea.

Txingorrak arriskutsua izan daiteke, txingorra tamaina ezberdinetarikoa izan daiteke baina hone hemen historian gertatutako kaskabarrik arriskutzuenak:

-Txingorrik handiena duela 8 urte gertatutaskoa Nebraskan, 2003 Ekainaren 22an, 47 cm-koak meloi bat bezalakoak.

-Kazakhstanen erori zen 1959an 1,9 kg-ko harriak.

- 1829 Kondoban 2 kg-ko harriak erori ziren.

Tornadoa

Tornado (latinezko tornare hitzetik ekarria: biratu) hodeietatik lur zorura doan eta bere buruaz biratzen duen haize-zurrunbilo bortitzaren itxura duen fenomeno meteorologikoa da. Bere haizeak 100 eta 400 kilometro orduko arteko abiadurakoak izan daitezke eta aldrebesko konoaren itxura dute. Tornado bat sortzeko hiru osagai beharrezkoak dira: aire-masa bero eta hezea, beste aire-masa hotz eta idorra eta goranzko haizea. Beharrezkoak badira ere, berez ez dituzte tornadoak sortzen, prozesua konplexuagoa baita.

Bere indarra neurtzeko Fujita-Pearson eskala erabiltzen da.

Josu Zabala Marañón

LURRIKARA!

Lurrikara, baita ere seismo edo sismoa, lurzoruaren astinaldi edo mugimendu bortitzei deitzen zaie, normalean jatorri tektoniko edo bolkanikoa dutenak. Itsasikara itsasoan gertatzen den seismoari deitzen zaio. Lurrikaren, bere jatorrien eta uhin sismikoak lurrean zehar nola zabaltzen dire aztertzen duen zientziari sismologia deitzen zaio.

Lurrikara gehienak plaka tektonikoen mugetan konzentraturiko indarrek lurrazalaren egokitze bat behartzen dutenean gertatzen dira. Ziklo sismiko izeneko ziklo baten amaieran gertatzen dira, noiz lurraren barnean deformazioaren indarra pilatzen da, gero bapatean askatuz eta lurrikara sortuz. Honen ondoren, deformazioa berriro pilatzen hasten da.

Lurrikara gertatzen den lurrazpiko puntuari hipozentro deritzo, eta bere bertikalean dagoen lurrazaleko puntuari (eta, noski, kaltetua izango den lehen puntuari) epizentro.

Testu zientifikoa

Zikloi tropikala

Zikloi tropikalak edo Hurakanak deitutako fenomeno meteorologikoak, Mayetatik eta Indioetatik etortzen zen izena da, horrela deitzen zen ekaitzen jainkoa.
Hurakanak, aize bolada oso indartsuak dira. Itsasoan sortzen dira, baina gero lurrazalera mugitzen dira. Espiral baten moduan mugitzen dira, eta bere pasura dena txikitu egiten dute.
Hurakanaren "begian" ez dela ezer gertatzen. Norbaitek hor erdian sartzea lortuko balu, ez litzaioke ezer gertatuko.

TESTU ZIENTIFIKOA FENOMENO METEREOLOGIKOA

Trumoia,tximista batek eragindako talka uhinaren soinua da, tximistak berak, bere inguruko airea berotzen duenean, hodeien artean edo hodeietatik lurrerako bidean, 28.000 °C baino gehiagoko tenperaturan. Aire oso bero hau bolumenean hazten da eta abiada handian mugitzen da, baina, inguruko aire hotzarekin nahastean, bat batean jaisten da bere tenperatura eta uzkurtu egiten da. Uzkurtze eta zabaltze azkar honek, trumoiaren soinua sortzen duten talka uhinak eratzen ditu.
Soinua eta argia, atmosferan zehar abiada ezberdinetan doazenez, bien arteko denbora tartea neur daiteke, tximista erori den distantziaren estimazio bat egiteko.
Aintzinako herrialde batzuetan garai lehorraren amaiera iragartzen duten tokietan bizi ziren herri politeistek, trumoiaren jainko bat zuten. Hala, Zeus, Jupiter eta Thor aipa daitezke.
Aratz Gamarra
Iturriak: Wikipedia eta google argazkiak

Tornadoak

Tornado bat hoeietatik lur zorura doan eta bere buruaz biratzen duen haize-zurrunbilo bortitzaren itxura duen fenomeno meteorologikoa da.
Tornado bat sortzeko hiru osagai beharrezkoak dira: aire-masa bero eta hezea, beste aire-masa hotza eta goranzko haizea. Beharrezkoak badira ere, berez ez dituzte tornadoak sortzen, prozesua konplexuagoa baita.

Bere indarra neurtzeko Fujita-Pearson eskala erabiltzen da.

Tsunamia

TSUNAMIA

Tsunamia olatu edo olatu talde bat da, itsasoko ur kopuru handia bertikalki eta laster desplazatzen denean sortua.Fenomeno hau fenomeno natural bat da eta ez du gizakia sortzen.Edozein fenomenok eragin dezake tsunamia talka handi bat sortzen badu lur aspian bahina tsunami gehien sortzen dituen lurrikarak plaka tektonikoen talkak dira.

TSUNAMI GARRANTZITSUENAK

1650 K.a.GREZIA 100:100 eta 150 metroko olatuak

1755 - PORTUGALEN:Lisboatar asko il ziren

2004 - Indiako Ozeanoko Tsunamia: 9,2 Richer eskalan lurrikarak sortua. 320.000 hildako (210.000 Indonesian)

Diego Sanchez Amelibia

LURRIKARAK

Lurrikara, baita ere seismo edo sismoa deitutakoa, lurzoruaren astinaldi edo mugimendu bortitzak dira, eta tektonikoak edo bolkanikoak izan daitezke.

Lurrikarak bi plaka tektonikoen ateko talkaren ondorioz sortzen dira, hau hipozentroa sortzen du (lurrikara gertatzen den lurrazpiko puntua) eta baita ere epizentroa (hipozentrotik betikalean dagoen lurrazalaren puntua).

Epizentroa itsasoan kokatzen bada, tsunami deitutako olatu erraldoiak sortzen dira.

Lurrikara baten indarra Richter eskalan neurtzen da, neurtu ahal izan den lurrikara indartsuena 9,5 puntura iritsi zen Richter eskalan, Chilen izan zen 1960. urtean.

Testu Zientifikoa

Animali hau munduko narrastirik handiena da varnidae familiakoa eta kokagunea indonesiako irla mugatu batzuetan dago. 2-3m neurtzen du eta 70kg pisatzen du. Bere tamainarengatik lurraldeko arrapakari nagusia da naiz eta sarraskijalea izan ugaztunak, egaztiak eta bere ezpeziezko txikienak ere.
Narrasti hau desagerpen arriskuan dago. 50 urte bizi al dira.
Beraien arrapakinak ez dituzte hil arte itxaroten, 84 bakteria mota ezberdin dauzkate ahoan eta koxka batekin bere arraparia pixkanaka hiltzen da eta bere usainmen onarengatik arrapakina 4tik 9,5 kmra usaindu ahal du.
Txikiak kolore berdea daukate ezkatak lerro hori eta beltzekin eta andiak kolore opako uniformea ezkata zimurtsuekin.
Leku lehorretan eta berotsuetan bizi egiten dira aran irekietan landarezia altuarekin.
Bakarka bizi dira eta bakarrik jateko edo erreproduzitzeko biltzen dira. 6000 espezie bakarrik gelditzen dira.
Iturria : Wikipedia
Aratz Gamarra

Leopardoa

91-1,91 m tartean luzera dauka,arrak 37 eta 90 KG artean pistzen dute eta emeak 28 eta 60 KG artean.
Hankak oso potenteak dauzka ,aurreko oinetan 4 behatz dauzka eta atzekoetan 5.
Bere gorputza oso tamain handikoa da,bere ileantzea horia arbain beltzekin da.
Buru handia eta borobila du,begi berde eta handiak.

Animali baten deskribapena

Anfibio klado bat da, ez dute isatsarik, gorputza laburra dute eta zabala. Aho oso zabala dute, eta espeziaren arabera, hortzak dituzte edo ez eta mingain protaktil bat daukate. Atzeko hankak saltatzeko prestaturik daude eta aureko ankak baino indartsuagoak dira. Anfibkolorearen arabera arriskutsuak diren edo ez jakin daitekioen artean talderik handiena osatzen du, 5.000 bat espezie dira, 48 familiatan banatuak. Bizirauteko ura behar dute eta horregatik ez dira gehiegi urruntzen laku edo ibaietatik. Txikienek 2 milimetro inguru neurtzen dute eta handienak, 30 zentimetro arte.Kolore askotakoak daude, baino guk kolore berdearekin erlazionatzen ditugu.

Zein animali da??

Tigre Txuria

Animali haragijale hau, India inguruan aurkitzen da. Arrak,225kg inguru pisatzen du, eta 2 eta 3,5m bitartean nehurtzen du,. Emeak berriz, 120kg inguru pisatzen dute, eta 2,1 eta 2,7m bitartean nehurtzen dute.
Bere ilajea, nahiko berezia da bere familia bereko animalien artean, txuria delako, marra marroixka edo beltz batzuengatik izan ezik.
Felino honen izen zientifikoa, Panthera tigris da, eta felidae-n familiakoa da. Animali arraro hau hilzorian dagoela esan daiteke, XX.mendearen hasieran, munduan 100.000 panthera tigris zeuden, baina bakarrik mende bat ondoren, 23.000 daudela estimatzen da, hauetako 20000 kaptibitatean, eta bakarrik 3000 basati.

Aurpegira begiratuta ezagutzen zaituen makina

Zientzilari batzuk, sortu dute, neurona artifizial batzuen bidez, jendea aurpegira begiratuta, ezagutzen duen makina bat.
Robot honek, garuna imitatzen duen sistema bat darama, gizakion moduan, norbaiten aurpegia geratzen zaio "burbuinean", eta berataz gogoratzen da. Sistema hau, langileak ezagutzeko balio du. Adibidez, enpresa bateko langileek txartelarik ez eraman behar izateko.
Ibermatican, robota sortu duen enpresan, neurona sare artifizial bat sortu dute, pertsonei pasatzeko uzteko ez ezik, supermerkatuetan ez lapurtzeko balio du ere. Kutxatik pasatzerakoan, produktu guztiak kobratzen dela kontrolatzeko erabiltzen da ere. Adibidez, produktu merkeago baten etiketa, produktu garesti batean jartzea sahiesteko. Hau, kutxan jarritako kamera baten bidez lor daiteke, makina honek, produktuaren forma kontuan hartuz, benetako prezioa jartzen dio.

ANIMALIA UNAI

Animali mota hau munduko ipar poloan kokatzen da, leku hotzetan. Animali hau uretako animalia da, lau metro luzera neurtzen du. Animali honek itsas leoiaren antzera da.
1000kg-1600kg pisatu ahal du. Arrainak jaten ditu, eta era berean krustazeoak. Ordu erdi iraundu ahal du ur azpian, eta normlaean uretan 800 metrotara egoten da.

Animali honek gris kolorekoa edo urdin argi kolorekoa da., eta sabela txuri kolorekoa.
Beste datu aipagarri bat oso adar luzea daukala, bi metroko luzerakoa gutxigorabehera.
Bere isatsa metro bat neurtzen du eta bultanaren aleta bertikal moduan kokatuta dago eta 40-50cm neurtzen du luzera, eta zabalera bost zentimetro neurtzen ditu.

?¿?¿?¿?¿

Animali ugaztun akuatiko bat da, harra, bereizi ahal dugu, adar bat duelako kopetan.
Adar hori, 2 metrotara aiegatzen da eta 10 kilogramoko pisua du. Adarra, sexualitate objetu bat da beraientzat, edo sensore bat bezala oztopoak detektatzeko.
Adaptatuta dago artikoan bizitzeko eta fondoko arrainak jateko, animali hau 1000 - 1500 kilogramoko pisua dauka eta 4 - 4,50 metroko luzera izan ahal du.

Josu Zabala Marañón

AUTO HIBRIDOA

Duela oare bat urte, edo duela gutxi, lortu zuten zientifiko batzuk autoek eragiten duten elektrizitatea eta gasolina elkartzea. Auto hauek daukaten habanataia da auto normal batek baino %11 bat gehiago aprobetxatzen du energia.
Auto hauek daukaten gauza on bat da autoaren gasolina autoaren bateria birkargatzeko balio duela, autoak ibiltzen den bitartean, eta horrela gasolina aurreztu ahal da eta baita ere autoak kilometro gehiago egin ahal ditu.

Gauza txar bat auto mota hauena da auto mota hauek konpontzeko oso zaila dela, ze oso motor edota zirkuito konplexuak ditu, auto normalak baino askoz konplexuagoak.
Beste guztia hobeagoa da auto hauetan, prezioa ezik. Auto hauek garestiagoak dira normalak baino, eta pixkanaka pixkana modan jartzen hasi dira.

ELEKTRIZITATEAREN BIDEZ DOAN AUTOA

Elektrizitatearen bidez doan lehen autoa 1832 agertu zen eta Robert Andersonek eraiki zuen auto hau bi motore zeukan bata elektrizitatez mugitzen zena eta bestea beste motorearen energia erabiltzen zuena berriro erabiltzeko horrela elektrizitatea erabili eta gainera gutxi erabiltzen zuen, baina gertatzen zena zen ez zijoala oso azkar.
Hortik aurrera jende pila zailatu da auto elektrikoak egiten eta momentu hauetan kezkatzen duena ez da abiadura zeren horain auto elektrikoak abiadura pila artu ditzakete gertatzen dena da horaindik gareztiegiak dira pertsona normal bat erosi ahal izateko.

Auto intelijentea

AUTO INTELIJENTEA

Kotxe berri bat asmatu dute sistema intelijente batekin,hau da ,ez dela botoiekin martxa jarzen.

Kotxe hau dauka ahotz detektore bat eta gauza bat eskatzen diozunean gauza hori hematen dizu,adibidez;zuk telefonoa eskatzen diozu eta berak galdetzen dizu nori deitu nahi diozun eta zuk esaten diozuna ,linean jarten dizu.

Kotxe hori ere kafeak egiten daki,mota denetarikoak.

Atzeko aldean joaten direnentzako ere dute telebista batzuk munduko pelikula eta serie guztiekin.

Eta maleteroan ohe familiar bat atera ahal da masajearekin eta beroarekin.

Lurrun Pantaila

Lehen, zure lagunak gonbidatu nah bazenituen pelikula bat ikuztera maindire bat zintzilikatu behar zenuen, baina orain ez. Orain FogScreen existitzen da, 80.000 Dolarreko makina hau pantaila bat sortzen du hutsetik. Makina ura huin ultrasonikoekin airera botatzen du lurrun eran eta 1,25 cm-ko zabalera duen lurru lehorreko pantaila bat sortzen du. Pantaila honetan bai irudi geldiak bai irudi mugikorrak proiektatu ahal dira. Makina 2metroko altuera jarriz gero hiru metroko pantaila lortuko genuke, tamaina horrekin auzo guztia gonbidatu ahalko genuke... eta sarrera kobratu!

SAKELAKO TELEFONOEN KARGADORE UNIBERTSALA

Europar Batasuneko 14 telefono mugikor saltzaile nagusiek kargagailu unibertsalaren prototipoa aurkeztu dute Bruselan. Marka guztiekin bateragarria izatea eta 2011 amaitu aurretik salgai jartzea espero dute.

Europako Batzordeak hala eskatuta, sakelako telefonoen hamalau fabrikatzailek txostena sinatu zuten Europar Batasunean saltzen ziren telefonoen kargagailuak bateragarriak izan zitezen. Apple, Emblaze Mobile, Huawei Technologies, LGE, Motorola Mobility, NEC, Nokia, Qualcomm, Research In Motion (RIM), Samsung, Sony Ericsson, TCT Mobile (ALCATEL mobile phones), Texas Instruments eta Atmel dira, hain zuzen ere, fabrikatzaile horiek.

Bruselaren aginduari jarraiki, kargagailu unibertsal edo komunak Micro-USB konexioa erabiltzen du elektrizitatea transmititzeko eta konexio hori ez dutenentzat egokigailu bereziak salduko dituzte.

2011 amaitu aurretik kargagailu berria salgai jartzea adostu dute hamalau ekoizleek.

Europar Batasunean kargagailuen bateraezintasuna deserosoa da erabiltzaileentzat eta arazo handiak sortzen ditu ingurugiroan. Askotan, telefono bat erosten duenak egoera onean du aurreko kargagailua, baina ezin du erabili bateraezinak direlako.

Iturria: hiru.com-etik aterata.